En hoe vind je zelf dat het ging?

Recensie - © Cees van der Boom | © Bewerking: Remko van Rijthoven ~ Vormzinnig

Ward Grootens

"En hoe vind je zelf dat het ging? ... "

"Effectief feedback geven in leersituaties"

Voorwoord

“Oefenen zonder feedback is zinloos. Toch laat de wijze van feedback geven in professionele leersituaties vaak te wensen over. Zo oordelen feedbackgevers nogal eens over de persoon in plaats van over het gedrag, of is de feedback doorspekt met termen als ‘altijd,’ ‘de hele tijd,’ ‘nooit,’ ‘nergens.’

Ook verkondigen veel waarnemers ‘de waarheid’ in plaats van ‘hun waarheid’ en gaan ze over tot adviseren in plaat van feedback geven.

Feedback is vaak ook te langdradig, te voorzichtig of te algemeen: ‘Dat ging hartstikke lekker!’ Hierdoor leidt het krijgen van feedback regelmatig tot irritatie. Waarnemers berijden stokpaardjes of gaan psychologiseren in plaats van feedback geven {p 7}.

Ward Grootens stelt voor dat we teruggaan naar het uitgangspunt dat feedback geven niet meer is dan dat de ene vakman (de waarnemen, een leidinggevende of een collega) de andere vakman (degene die leert en feedback ontvangt) vanuit zijn vakmanschap in gewonemensentaal wat hij ziet en hoort.

Hij beschrijft op een praktische manier waar je op moet letten als je iemand in een oefening of andere leersituatie waarneemt en feedback geeft in zijn boek.

“Wanneer je met name wilt lezen hoe je effectief feedback kunt geven, raad ik je aan eerst de vier hoofdstukken te lezen. Voor meer verdieping en achtergronden lees je de laatste drie hoofdstukken …”

“Ik wens je veel leesplezier …”

Hoofdstuk 1 : Oefenen zonder feedback is zinloos …

In Hoofdstuk 1 schrijft Ward Grootens dat kinderen vooral leren mat vallen en opstaan. “Een kind dat leert fietsen en niet snel genoeg trapt, valt om en leert dat het belangrijk is om vaart te houden. Het kind stuurt te abrupt, valt en leert soepele bochten te nemen.

In alledaagse leerprocessen leren we door feedback te krijgen op het wel en niet goed toepassen van instructies en werkwijzen. Met vallen en opstaan leren we en bouwen we zelfvertrouwen op … Feedback maakt leersituaties waardevoller en versnelt het leerproces ...” {p 11}.

Feedback is een proces waarbij de uitkomst {output} van een bewerking {proces} wordt teruggevoerd {feedback} naar de invoer. Ward beschrijft dit als een ‘on-going’ proces.

De definitie die centraal staat in zijn boek is:

“Feedback is het teruggeven van relevant waarneembaar gedrag dat de waarnemer heeft gezien en gehoord en waarvan de ontvanger van de feedback zich niet (geheel) bewust is …”

Hoofdstuk 2 : Objectief waarnemen is onmogelijk …

Objectief waarnemen zou moeten leiden tot objectief feedback geven. Ward stelt dat objectief waarnemen onmogelijk is!

Hij stelt dat onze zintuigen en hersenen tekortschieten bij het registreren van de absolute werkelijkheid of waarheid.

Waar hij van uitgaat is dat we de buitenwereld waarnemen met onze zintuigen en dat via een intern proces in onze hersenen die waarnemingen worden omgezet in ons (interne) beeld, onze interne voorstelling van de werkelijkheid.

Hij stelt dat de oplossing voor het verkrijgen van meer objectiviteit zou kunnen zijn dat we focus aanbrengen in wat we willen waarnemen …

In aanvulling daar op stelt hij dat we delen uit de werkelijkheid interpreteren en dus waarnemen op een unieke en persoonlijke manier en dat we als waarnemer naar de kwaliteit van gedrag kijken en die interpreteren of filteren op basis van ons referentiekader ofwel eerdere ervaringen. Die filtering gebeurt voor 95% onbewust …

Manieren daarvoor zijn projectie; halo- en horn-effect; de eerste indruk en eerdere ervaringen. Valkuilen die zijn ingebakken in ons brein …

Hij stelt dan ook dat feedback geven en feedback ontvangen een gedeelde verantwoordelijkheid is: de feedbackgever spant zich in om zo professioneel mogelijk relevante feedback te geven en de feedbackontvanger is er verantwoordelijk voor wat hij daarmee doet.

Belangrijk is dat jij daar als feedbackgever niet verantwoordelijk voor bent en dat de ontvanger kan doen en laten wat hij met ‘jouw waarheid’ wilt {aanhoren, lering uit trekken, er op reflecteren, het er niet mee eens zijn, het ter harte nemen, het naast zich neer leggen, et cetera …}.

Hoofdstuk 3 : Niet alles wat je waarneemt is relevant …

“Gedrag bestaat uit alle bewuste en onbewuste handelingen die al dan niet waarneembaar zijn … Waarneembaar gedrag bestaat uit alle handelingen die ook daadwerkelijk te zien zijn … Het is allen mogelijk om feedback te geven op waarneembaar gedrag!

Bij waarneembare handelingen kun je kijken naar wat iemand wel of niet doet; feitelijke handelingen die iemand inzet.”

Ward stelt dat een model dat ‘blinde vlekken’ bloot legt, het Johari-venster is {Johary window}.

Dat kent vier kwadranten, die vier combinaties vertegenwoordigen:

Links boven: de vrije ruimte {bekend bij waarnemer én deelnemer}.

Rechts boven: de blinde vlek {bekend bij waarnemer en onbekend bij deelnemer}.

Lins onder: verborgen gebied {onbekend bij waarnemer en bekend bij deelnemer}.

Rechts onder: onbekend gebied {onbekend bij waarnemer én bij deelnemer}.

Als waarnemer geef je feedback op gedragingen waarvan je vermoedt dat deze in de blinde vlek van een deelnemer zitten.

Deelnemers teruggeven wat ze als wisten is namelijk niet van toegevoegde waarde; het gaat namelijk om het hoe van gedrag: hoe iemand iets communiceert of doet.

Is iedere waarneming vanuit een blinde vlek dan relevant? Lees vooral verder …

Wat vooral relevant is, is om gedrag terug te geven dat impact heeft. Op het proces, op het resultaat, op andere deelnemers of op jou als waarnemer. Het teruggeven van waarneembaar gedrag dat in de blinde vlek van de ander zit, is het meest inzichtgevend voor de feedbackontvanger.

Hoofdstuk 4 : Structuur zonder over je tong te struikelen

“Relevante feedback geven is spannend, met name - als je het goed doet - feedback geeft over gedrag dat in iemands blinde vlek zit … Je weet als feedbackgever namelijk nooit of de feedbackontvanger de feedback herkent of op prijs stelt.

Leren is vallen en opstaan en soms ook confronterend. “Til er niet te zwaar aan dat je mogelijk confronteert in de rol van waarnemer en feedbackgever en maak het ook niet te persoonlijk: je bent slechts een klankkast, een spiegel!

Ward stelt vervolgens dat hij regelmatig waarnemers tegenkomt die manieren of gespreksvormen gebruiken om hun eigen ongemak bij het mogelijk confronteren van de ander uit de weg gaan.

Als voorbeelden geeft hij: “En, vertel eens-methode,” “En, hoe vind je zelf dat het ging-methode,” “Suggestieve vragen stellen” en de “Hang yourself-methode {p 36}.

Hij stelt vervolgens een structuur-methode voor om functionele feedback te geven’ de ‘SGI-structuur’ {p 40}.

De rest van zijn boek geef ik hier niet weer: ik nodig je van harte uit om zijn boek te lezen ...

Inhoud

De cover bevat een indringend portret van een brandweerman met een volledig afgebrand huis en een waarnemer die - kritische - notities maakt …

“En hoe vind je zelf dat het ging” omvat een voorwoord {p 7}; Hoofdstuk 1 ~ Oefenen zonder feedback is zinloos {p 11}; Hoofdstuk 2 ~ Objectief waarnemen is onmogelijk {p 17}; Hoofdstuk 3 ~ Niet alles wat je waarneemt is relevant {p 27}; Hoofdstuk 4 ~ Structuur zonder over je tong te struikelen {p 35}; Hoofdstuk 5 ~ Voorbereiding is negentig procent van het succes {p 61}; Hoofdstuk 6 ~ Zullen we het gezellig houden? {p 73}; Hoofdstuk 7 ~ Gedoe onder de waterlijn {p 83}; Ten slotte {p 95} en De auteur {p 97}.

Voor hen {p 3}; Inhoudsopgave {p 4}; Voorwoord {p 5}; Deel 1 : Depressie {p 8}; Deel 2 : Verandering {p 95}; Deel 3 : Transformatie {p 141}; Stel je eens voor {p 173}; Nawoord {p 175} en Aan de slag {p 177}.

Mijn conclusie

Recensie - © Cees van der Boom | © Bewerking: Remko van Rijthoven ~ Vormzinnig

De grote vraag die ik heb na het lezen van dit boek is: wanneer is ‘iets’ nu feedback en wanner is dat ‘ongezouten kritiek.’ Wanneer is iets nu effectief en wanneer ‘leer’ je er nu iets van?!?

Wat mij bijstaat zijn mensen die oprecht feedback gaven om mij iets te ‘leren.’ Zaken die voor mij waardevol zijn {en blijven en waarmee ik iets kon}.

Ik denk dan terug aan Adrie Struik (Hoofdverpleegkundige Psychiatrisch Ziekenhuis Bloemendaal); John Leeuwerke (Hoofdverpleegkundige Psychiatrisch Ziekenhuis Bloemendaal); Jeppe Teensma (Directeur PTT Post Kampen); Gerrit Hanekamp (Co-Managing Director Nemef), Wim Dees (Managing Director Royal & SunAlliance), Rudy Everaert (President-Directeur Nedac Sorbo) en Laeta Lazet (Arbeidsdeskundige ArboNed en leermeester).

Bijzonder waardevolle mensen die altijd bereid waren om feedback te geven met een waardevolle intentie: om het beste uit mijzelf te halen.

Soms was ‘dé feedback’ ook reden om mij onderuit te halen om vooral zelf de kunnen scoren. Ik herinner mij een Algemeen Directeur die er - letterlijk - alles aan en voor deed om zelf te scoren en vooral anderen onderuit te halen.

Een persoon met narcistische persoonlijkheidskenmerken die er ‘alles’ aan deed om zichzelf ‘boven de troepen’ te stellen en te scoren. Uiteindelijk leidde dat tot dé ondergang van zijn persoon; maar het resulteerde wel in een slagveld …

Recent kreeg ik ‘feedback’ van een collega. Zij is niets meer dan een collega maar ook zij stelde zich ‘boven de troepen.’ Ze voelt zich superieur en haar ‘feedback’ was alles behalve respectvol; eerder respectloos.

Ik bemerkte daardoor dat de ‘feedback’ totaal niet binnen kwam. De toonzetting, de arrogantie, haar hoogmoed en vooral de ‘betweterigheid’ zorgden er voor dat ik mij volledig afsloot en haar boodschap niet hoorde ...

Pas na meerdere keren reflecteren kon ik die ‘emotie’ loslaten en kon ik pas horen wat de boodschap in werkelijkheid inhield. Ik moet eerlijk toegeven: in enkele punten had zij gelijk.

Dat besprak ik in mijn intervisiegroep. Van hen kreeg ik het advies om met haar in gesprek te gaan. Helaas zag ik haar enkele weken niet en wat mij vooral opviel is dat ik - ongevraagd - van meerdere collega’s hoorde dat zij op een identieke wijze ‘feedback’ gaf. Respectloos, ongevraagd, hooghartig en arrogant en mogelijk - aanname - om zichzelf ‘goed en belangrijk te voelen …’

Wat ik daar daarna mee deed? Niets! Ik was bereid om dit met haar te bespreken maar na alle info kwam ik tot de conclusie dat dit zinloos was / is. Het blijkt dat zij niet voor rede vatbaar is en op alles-en-iedereen kritiek heeft …

Feedback is voor mij waardevol als die respectvol en met de juiste intenties gegeven wordt. Dán kan ik er iets van leren; ook als dat een voor mij ‘blinde vlek’ is …

“En hoe vind je zelf dat het ging?” is voor mij een waardevol boek en zet aan tot nadenken.

Het enige dat ik Ward wil meegeven is dat zijn boek doorspekt is met ‘vakjargon’ uit zijn ervaringen met veiligheidsregio’s, brandweer, GHOR, ambulancedienst, … Daarom mijn waardering van 4,75 uit 5.

‘OvD-G, OvD-P, etc … Voor mij bekende termen maar ik merk dat lezers daarom afhaken en dat vind ik jammer. Tip: benoem wie dat zijn en dan is dat voor de lezer meer herkenbaar en verklaarbaar. Dat zou ik in een 2^e druk toejuichen en maakt het méér leesbaar …